Nie bądź zielony w temacie zieleni!
Praca na konkurs „Webskie Kielce. Datathon Idea Kielce 2021”: obszar problemowy Zielone Kielce.
Poznaj opowieść o kieleckiej zieleni
Kielecka zieleń ma różne oblicza, a każde z nich jest równie ciekawe. Na terenie miasta i w jego okolicy znajduje się wiele terenów zielonych. Bezpośrednio w mieście znajduje się pięć rezerwatów: Ślichowice, Karczówka, Kadzielnia, Wietrznia, Biesak-Białogon, a przy granicy z miastem kolejne dwa: Sufraganiec i Chelosiowa Jama. Część miasta przynależy także do Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego, który wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu. Całkowita powierzchnia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu zajmuje powierzchnię aż 3 856,1 ha, na które składają się doliny rzeczne, Grzbiet Szydłówkowski oraz liczne parki miejskie i skwery.
Poniższa interaktywna mapa przedstawia rozmieszczenie obszarów chronionych w mieście Kielce. Kliknij na dany obszar, aby dowiedzieć się więcej.
Utworzono na podstawie danych z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach [1].
Geopark Świętokrzyski
Mapa z serwisu geopark.pl [2].
Miasto Kielce wchodzi także w skład Geoparku Świętokrzyskiego, który w 2020 roku został wpisany do Światowej Sieci Geoparków UNESCO. Jest położony w zachodniej części Gór Świętokrzyskich, zajmuje obszar o powierzchni 526 km². Jest to pierwszy w Polsce geopark znajdujący się w całości na obszarze naszego kraju.
Obszar ten został doceniony za georóżnorodność, występowanie skał osadowych ze wszystkich okresów geologicznych, a także pozostałości po eksploatacji kruszców i surowców skalnych. W skład geoparku wchodzą rezerwaty przyrody nieożywionej (m.in. Wietrznia, Kadzielnia, Ślichowice czy Jaskinia Raj).
Dowiedź się więcej o obszarach chronionych w Kielcach! Zabieramy Cię w wirtualną wycieczkę po rezerwatach w naszym mieście.
Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy
Położony jest w obrębie Wyżyny Kieleckiej, w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich, pomiędzy rzekami Łośną (Wierną Rzeką) i Bobrzą.
Krajobraz Parku tworzą niewysokie grzbiety górskie poprzedzielane rozległymi dolinami. Występują tu skały z niemal wszystkich okresów geologicznych. Znajdziemy tu liczne jaskinie – Jaskinia Raj, czy najdłuższa na Niżu Polskim jaskinia – Chelosiowa Jama.
Rezerwat Karczówka
Nazwa tego rezerwatu pochodzi od wzgórza Karczówka, będącego najwyższym wzniesieniem pasma Kadzielańskiego. Na terenie rezerwatu znajduje się oznakowana ścieżka edukacyjna, w skład której wchodzi dziewięć punktów z tablicami opisującymi walory przyrodnicze tego miejsca. Na szczycie wzgórza znajduje się kościół pw. św. Karola Boromeusza oraz klasztor należący do oo. bernardynów. Na stoku góry Karczówka u zbiegu ulic Karczówkowskiej i Jagiellońskiej znajduje się ogród botaniczny.
Rezerwat Biesak-Białogon
Położony u podnóża Kamiennej-Góry. W rezerwacie można zobaczyć odsłonięte piaskowce i mułowce dolnego kambru a także niewielkie jeziorko powstałe w wyniku zalania wodą dawnego kamieniołomu. Znajdują się tu najstarsze w Górach Świętokrzyskich skały, których wiek przekracza 500 mln lat.
Rezerwat Ślichowice
Najmniejszy z rezerwatów położonych na terenie miasta. Na jego terenie znajduje się dawny kamieniołom, którego zdjęcia ukazują słynne formy fałdowania się warstw skalnych. To tutaj możliwe jest podziwianie fałdu obalonego, który jest jedynym tego typu odsłonięciem w Polsce.
Rezerwat Wietrznia
Na teren rezerwatu składają się pozostałości wzgórza Wietrznia, oraz połączone trzy dawne kamieniołomy: Wietrznia, Międzygórz i Międzygórz Wschodni. Na terenie rezerwatu znajduje się Centrum Geoedukacji.
Rezerwat Kadzielnia
Teren dawnego kamieniołomu położony na terenie rezerwatu stanowi wizytówkę miasta. Znajdziemy tu Amfiteatr Kadzielnia, ostaniec zwany Skałką Geologów, system jaskiniowy po którym możemy przejść Podziemną Trasą Turystyczną, najdłuższą tyrolkę w Polsce, sztuczny wodospad oraz ścieżkę edukacyjną.
Rezerwat Sufraganiec
Nazwa rezerwatu pochodzi od przepływającego przez niego strumienia Sufragańczyk. Chroniony jest tutaj fragment lasu mieszanego, w którym dominuje jodła z udziałem dębu, sosny, klonu, jaworu i grabu w wieku do 200 lat. Możemy zaobserwować tu miejscami strome koryto strumienia z widocznymi wychodniami piaskowca.
Powyższa prezentacja została utworzona na podstawie informacji z Oficjalnej Strony Miasta http://www.um.kielce.pl/formy-ochrony-przyrody/obszary-chronione/
Codzienność wśród zieleni
Gdzie najlepiej wypoczniesz i odstresujesz się po ciężkim dniu pracy? Gdzie udasz się na spacer z dziećmi albo z psem? Gdzie pooddychasz świeżym powietrzem? Gdzie usiądziesz w spokoju i przeczytasz dobrą książkę? Odpowiedź jest prosta. Nie ma nic lepszego, jak wyrwać się z czterech ścian, aby choć przez chwilę pobyć w otoczeniu natury. Dzięki odpowiedniemu zagospodarowaniu przestrzennemu kielczanie nie muszą wyjeżdżać poza granice swojego miasta, aby tego posmakować. Wśród zabudowy czy dróg można odnaleźć skwery czy parki, które są odpowiednim miejscem na chwilę wytchnienia.
Miasto zadbało o wyznaczenie utwardzonych ścieżek między roślinnością, aby każdy mógł swobodnie poruszać się pieszo, na rowerze lub na coraz bardziej popularnych hulajnogach. Między drzewami znajdują się place zabaw, które stanowią świetną atrakcję dla najmłodszych. Zainteresowani mogą poznać historię dzięki zlokalizowanym wśród zieleni pomnikom, czy też podążając Aleją Sław. Bogactwo zieleni miejskiej na terenie Kielc gwarantuje to, że większość mieszkańców widzi ją przez okno i w kilka minut może z betonowej dżungli przenieść się na łono natury, o czym przekonasz się także dzięki badaniom opisanym w dalszych częściach.
Na zaprezentowanej animacji można zobaczyć, jak w miejską rzeczywistość wkomponowana jest zieleń. Ukazano na niej przelot nad miejscami, w których można „usiąść pod drzewkiem” i miło spędzić wolny czas z rodziną.
Do stworzenia animacji wykorzystano "Dane pomiarowe NMT" z geoportal.gov.pl [4].
Rowerem po zielonych szlakach
Bliskość zieleni w Kielcach zachęca do aktywności na świeżym powietrzu. Ciekawa infrastruktura licznych parków i rezerwatów zachęca do pieszych wycieczek oraz innych aktywności na łonie natury. Poniżej została przedstawiona mapa ścieżek rowerowych, które w większości przebiegają po terenach zielonych. Zostały one pogrupowane według poziomu trudności, aby każdy mógł znaleźć coś dla siebie!
Kliknij w daną ścieżkę, aby wyświetlić dodatkowe informacje o długości ścieżki oraz szacunkowym czasie przejazdu.
Mapa ścieżek rowerowych [5].
Monitoring zieleni
Nie od dziś wiadomo, że zieleń to nieodłączny element funkcjonowania systemów miejskich. Po pierwsze obecność zieleni zmniejsza intensywność występowania miejskiej wyspy ciepła, w upalne dni drzewa zmniejszają temperaturę powietrza, która jest bardzo uciążliwa dla mieszkańców w pobliżu miejsc zabetonowanych. Po drugie zieleń to naturalny filtr zanieczyszczeń, szczególnie tych gazowych jak pyły zawieszone. Dzięki terenom zielonym następuje redukcja nadmiernej ilości dwutlenku węgla. Duża ilość zadrzewień wpływa na mniejsze ryzyko wystąpienia powodzi, ponieważ jest w stanie pochłaniać duże zasoby wodne.
Poprzez bardzo szybkie postępowanie globalnych zmian klimatycznych ekologia i dbanie o środowisko to temat bardzo aktualny. Jak możemy monitorować, w jakim kierunku zmierza jakość zieleni w Kielcach i gdzie należy przedsięwziąć działania, aby przeciwdziałać jej degradacji?
Do monitorowania stanu zieleni w mieście można stosować m.in. zdjęcia satelitarne, które są cyklicznie wykonywane, szeroko dostępne i darmowe. Zdjęcia te, po odpowiednim przetworzeniu i uzyskaniu wskaźnika NDVI, pozwalają ocenić ilość biomasy oraz kondycję roślin, bowiem podczerwień intensywnie odbija się od zielonych części roślin. Bez problemu zobaczyć można też, w których miejscach panuje nadmierna wilgotność a gdzie widoczne są skutki suszy. Nie bez przyczyny NDVI nazywany jest "opiekunem roślin". Dzięki dostępności archiwalnych danych z wielu lat można porównywać jak zmienia się sytuacja zieleni, a także oceniać jaki jest jej obecny stan i gdzie może wymagać on interwencji.
Wskaźnik NDVI przyjmuje wartości z zakresu -1 do 1, przy czym wartości poniżej 0,2 wskazują tereny bez roślinności - tereny zabudowane, odkrytą glebę, martwą materię organiczną, wodę, śnieg itp. Powyżej wartości 0,2 uznaje się występowanie roślinności zielonej, a im wyższa wartość wskaźnika, tym większa ilość biomasy i lepsza kondycja roślinności.
Obok można zobaczyć porównanie wskaźnika NDVI dla końca lipca w roku 2016 (po lewej) i 2021 (po prawej). Legenda dostępna jest pod przyciskiem w lewym dolnym rogu mapy.
Do monitorowania zieleni mogą posłużyć również gotowe, bezpłatne do pobrania produkty ze zdjęć satelitarnych (warstwy wysokorozdzielcze - HRL), które proponuje Europejska Agencja Środowiska (ang. EEA) w ramach programu Copernicus. W kontekście zieleni miejskiej warto zwrócić uwagę na warstwę Tree Cover Density (TCD). Warstwa ta przedstawia procentowy udział zwarcia koron drzew. Produkt jest cykliczny, na dzień dzisiejszy dostępne są warstwy z lat 2012, 2015 i 2018. Niedługo wyjdzie kolejna edycja, czyli rok 2021.
Obok zaprezentowano porównanie warstwy Tree Cover Density z roku 2012 (po lewej) i 2018 (po prawej). Legenda do obu warstw jest taka sama i dostępna jest pod przyciskiem w lewym dolnym rogu.
Jak Kielce prezentują się na tle innych miast?
Wiemy już jakie tereny zielone są w obszarze miasta Kielce. Teraz nasuwa się pytanie jak Kielce prezentują się na tle innych miast Polski.
Według badań Instytutu Rozwoju Miast i Regionów z 2019 roku , opartych na analizach zdjęć satelitarnych, Kielce z notą 66,8% znajdują się na trzecim stopniu podium w procentowym udziale zieleni wysokiej jakości w powierzchni miasta wśród miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Co ciekawe Kielce wyprzedziły w tym wskaźniku takie miasta jak Warszawa, Kraków czy Wrocław.
Kolejny wskaźnik warty uwagi to udział mieszkańców z dostępem do zieleni wysokiej jakości do 5 min pieszo. Ponownie i w tym przypadku Kielce osiągając notę 64,3% znajdują się w czołówce miast Polski. Wyższym udziałem mogą pochwalić się tylko Zielona Góra i Koszalin.
Wykres wskaźników zieleni miejskiej wykonany na podstawie danych Obserwatorium Polityki Miejskiej Instytutu Rozwoju Miast i Regionów [8].
Na zakończenie...
Jak sama lub sam widzisz, Kielce są miastem pełnym zieleni wysokiej jakości - można wśród niej spędzać czas leniwie lub bardziej aktywnie, tak jak tylko lubisz. Do wyboru masz skwery, parki czy rezerwaty, a każdy z nich zaskoczy cię czymś innym. Chcesz się przekonać? Zapraszamy do Kielc!
Bibliografia
- Dane przestrzenne obszarów chronionych: http://kielce.rdos.gov.pl/dostep-do-danych-geoprzestrzennych
- Geopark Świętokrzyski: http://www.geopark.pl
- Opisy i zdjęcia obszarów chronionych: http://www.um.kielce.pl/formy-ochrony-przyrody/obszary-chronione/
- Dane pomiarowe NMT wykorzystane do animacji pobrano ze strony geoportal.gov.pl
- Dane przestrzenne ścieżek rowerowych: greenvelo.pl
- Zdjęcia satelitarne Landsat 8 zostały pobrane ze strony EarthExplorer https://earthexplorer.usgs.gov/
- Warstwy wysokorozdzielcze: https://land.copernicus.eu/pan-european/high-resolution-layers
- Opis wskaźnika NDVI oparto na tekście ze strony https://rolnictwoprecyzyjne.eu/ndvi/
- Łachowski W., Łęczek A., 2020, “Tereny zielone w dużych miastach Polski. Analiza z wykorzystaniem Sentinel 2”, Urban Development Issues, vol. 68(1), 77–90. https://doi.org/10.51733/udi.2020.68.07
