Grolloo: Het Witte Wief 6,6 km

Luister naar Misty het witte wief

De school en de sportvelden zie je meteen aan de linkerkant. Samen met dorpshuis het Markehuis even verderop, vormen ze het kloppend hart van Grolloo. Ze zijn onmisbaar voor de de leefbaarheid en het naoberschap, de gemeenschapszin, van de ruim 600 inwoners. 

Het Markehuis biedt onderdak aan de sport, muziek- en zangvereniging, school- en dorpsevenementen en de ouderen- en jongerensoos. Naast de zaal- en vergaderruimtes is er een fitness, bibliotheek en sporthal. De ongeveer 80 leerlingen van de school, verdeeld over vier gecombineerde groepen, hebben hier hun gymlessen.

Luister naar Misty het witte wief

We staan hier voor de voormalige smederij Reinders, verderop in de Hoofdstraat was smederij Kroeze. 

De smid had een belangrijke functie in het dorp. Met zijn smidsvuur, aambeeld en hamer maakte en repareerde hij werktuigen en gereedschappen en besloeg hij de paarden met hoefijzers. Je hoefde niet elk gereedschap zelf aan te schaffen, want de smid verhuurde ze. Fiets nodig? Ook die verkocht en repareerde de smid.

De smederij had als een van de eerste bedrijven een auto in het dorp. Dus ook voor taxiritten en zelfs rijlessen kon je er terecht. Toen de landbouw veranderde en er melk-, dors- en rooimachines kwamen, verloor de smederij zijn functie. Smederij Reinders veranderde in de loop van de jaren in het huidige installatiebedrijf. Even verderop zie je in de bocht een boerderij met grote deuren aan de voorkant, baanderdeuren heten die. Deze boerderij was van boer Warringa, de laatste boer die in 2015 zijn melkveebedrijf vanuit het dorp naar het buitengebied verplaatste.

Luister naar Misty het witte wief

Motorliefhebbers denken bij Drenthe meteen aan de jaarlijkse TT-races in Assen. De TT die nu op het circuit in Assen wordt gereden, ging van 1925 tot 1955 over de openbare weg. Het parcours van 1925 was 28,4 kilometer lang en liep door de dorpen Rolde, Borger, Schoonloo en Grolloo. 

Bij de eerste race verschenen er 27 coureurs aan de start. Slechts zeven daarvan haalden de finish. De wegen waren smal en grotendeels onverhard en de motortechniek stond in de kinderschoenen. Omdat er het jaar erop discussie was over een noodzakelijke aanpassing van de route, werd de TT in 1926 naar Assen en Hooghalen verplaatst. De historische route kun je nog steeds rijden door de gele bordjes met ‘Tour de TT’ te volgen. 

Vergeet niet om – voordat de route rechtsaf gaat - nog even de mooie houten veranda bij café-restaurant Hofsteenge te bewonderen. Hier werd al in 1913 een horecagelegenheid geopend, meer dan een eeuw lang is het een ontmoetingsplek voor inwoners en reizigers.  Tegenover het café staat sinds 1997 het borstbeeld van Harry Muskee, zanger van de band Cuby and the Blizzards (zie ook routepunt 6).

Luister naar Misty het witte wief

Vroeger werd van overtollige melk boter gemaakt. Het karnen van de boter was de taak van de boerin. Zwaar werk, dat veel tijd kostte. Omdat de kwaliteit van deze boter nogal wat te wensen overliet, stimuleerde het Drents Landbouw Genootschap halverwege de 19 ^e  eeuw de centrale verwerking van melk tot boter. 

Bijna elk dorp in Drenthe zette een coöperatieve melkfabriek op, een fabriek van en voor boeren. Dit standbeeld links symboliseert het eerste handwerk-melkfabriekje van Grolloo. Het werd geopend in 1894, en ‘t Aol Fabriekie genoemd. Drie arbeiders namen er het zware werk van de boerinnen over.  In 1914 werd aan de buitenkant van het dorp een nieuwe stoommelkfabriek geopend. Machines namen het werk over. Er kwam ook een maalderij bij, die de molen in het dorp overbodig maakte. Boeren brachten hun granen en gebruikten het meel vooral voor het voeren van de koeien en varkens.

Voordat mensen zelf vrieskisten kregen, was er hier in de Voorstreek een ‘kluis’, een gezamenlijke diepvries. Daar kon je een diepvrieskluisje huren.  

Luister naar Misty het witte wief

Hier werd op 1 juni 2011 het C(uby)+B(lizzards) museum geopend. Het is het boerderijtje dat Harry Muskee, zanger van de bekende C+B bluesband, in 1965 van bouwbedrijf Enting huurde. Niet iedereen was 60 jaar geleden blij met de komst van die ‘wilde langharige’ bluesmuzikanten, die ook Nederlandse artiesten (Boudewijn de Groot) en internationale bluesartiesten (John Mayall) naar Grolloo trokken. Het boerderijtje was klein en niet erg comfortabel, café-restaurant Hofsteenge werd de stamkroeg voor de band en zijn gasten.

Legendarisch is de elpee uit 1967, Groeten uit Grollo. Toen schreef je Grolloo nog als Grollo! Op deze plaat is muzikant Herman Brood de toetsenist. Inmiddels is Grolloo een Blues Village met een Internationaal Bluesfestival, dat meer dan 20.000 bezoekers trekt. Gewoon midden in het dorp, met de entree aan de Hoofdstraat op het weilandje tussen de horecagelegenheden Hofsteenge en Gerrie in. Harry Muskee heeft dat niet meer meegemaakt, hij overleed op 26 september 2011 op 70-jarige leeftijd. 

Nog meer weten over C+B? Breng een bezoek aan het museum.  www.cubymuseumgrolloo.nl 

Luister naar Misty het witte wief

Rechts zie je een boerderij uit de 17 ^e  eeuw, bewoond door Egbert Streuer, voormalig zijspancoureur. Het is een zogenaamde driehallenboerderij met voorin het woongedeelte met de voorkamer, middenin het leefgedeelte met de keuken, achterin de stal voor de dieren en de deel (werkruimte). 

De voorkamer werd vroeger vaak alleen maar gebruikt als er visite kwam en daarom ook wel pronk- of zondagse kamer genoemd. Het dagelijks leven speelde zich in de keuken af, de plek waar gestookt en gekookt werd. Aan de achterkant van het huis staat rechts een grote rietgedekte schaapskooi. Het schuurtje links achter de boerderij is Egbert z’n werkplaats, waar hij nog steeds aan motoren sleutelt. 

Luister naar Misty het witte wief

Boven de kerk staan de namen van de kerkhoofden die zich hebben ingezet voor de bouw van een eigen kerk in 1853. De kerk in Rolde was er niet zo blij mee, want de Grolloërs ‘kerkten’ tot die tijd in Rolde. 

Er gaan nu nog maar weinig mensen naar de kerk, maar veel inwoners dragen wel bij aan het onderhoud en behoud ervan. Het gebouw wordt nu voor verschillende doelen gebruikt zoals kleine concerten en lezingen. Ook zijn er Flute Sessions. Inwoonster Eva Kingma bouwt instrumenten voor fluitisten over de hele wereld. Zij nodigt regelmatig internationale fluitisten uit.  

Sinds 2021 heeft Harry Muskee zijn eigen pad in Grolloo, het zandpad naast de kerk.  Tegenover de kerk staat de mooiste beuk van Grolloo en daarachter het Meestershoes, de woning destijds voor de hoofdonderwijzer. Het huis stond vlak bij school, de plek waar nu de nieuwe huizen staan tegenover café-restaurant Gerrie. In 1987 is de school verplaatst naar de huidige plek naast het dorpshuis.

Naast de pastorie zit Lekker Makkelijk, de supermarkt van het dorp. De enige winkel die nog over is van de vier kruideniers in Grolloo. 

Luister naar Misty het witte wief

Het dorp Grolloo en omgeving vormden een typisch Drentse boerengemeenschap. Lang geleden vestigden de bewoners zich op de hoger gelegen zandgronden, de essen, in de buurt van beekjes. In het beekdal vind je de laaggelegen madelanden met weides voor de koeien en het hooiland. Hooiland was vaak te nat voor het vee om te grazen, maar leverde wel voer voor de wintermaanden. 

Grolloo is een esdorp, het heeft geen centrale brink. De boerderijen hebben ruime erven en ook zijn er kleine weilandjes, zoals hier bij de Zuiderstraat. Op de esgronden werd vroeger vooral rogge, aardappelen en boekweit verbouwd. Voor de bemesting van de akkers gebruikte men de mest uit de schaapskooi. De heide werd geplagd en in de schaapskooien gelegd. Dit werd een aantal keren herhaald, dat noemen ze oppotten, totdat de vloer in de potstal te hoog werd.  

De uitwerpselen vermengd met de plaggen werden eerst op het erf op de mesthoop gelegd en later over de essen uitgestrooid. Het was dus belangrijk dat de schapen na een dag grazen naar hun eigen stal terugkwamen. Na de opkomst van de kunstmest, waren de schapen steeds minder nodig en verdween ook de scheper uit het dorp.  Hier aan de Zuiderstraat staan nog twee hallenboerderijen. Bij de eerste zie je een grote schaapskooi, bijna onzichtbaar omgebouwd tot woning.

Luister naar Misty het witte wief

Van 1918 tot 1947 liep er een stoomtram van de Eerste Drentse Stoomtram Maatschappij (EDS) tussen Coevorden en Assen dwars door Grolloo en via Amen en Ekehaar naar Assen. Mensen noemden dit ook wel het Eerste Drentse Snelverkeer, want de stoomtram reed wel 50 km per uur. De halte van de tram was aan de Hoofdstraat, aan de overkant bij Hofsteenge en Gerrie, naast de school van destijds. 

Het reizen met de tram was duur, fl.1,35 voor een enkele reis Coevorden-Assen, daarom werd de tram vooral gebruikt voor het vervoer van goederen, zoals kolen en kisten met brood van bakker Luinge. De meeste mensen namen de bus, waarvan de eerste rondom 1930 ging rijden, goedkoper en met meer haltes om uit te stappen. Zo’n snelle tram in een wereld waar alles nog langzaam ging, eiste wel slachtoffers, dieren maar ook kinderen.

• De route gaat nu van de gebaande wegen af. Direct na het weiland, rechts voor het bosje en de sloot, loopt het schouwpad. Dit is het vervolg van de route.
• Mocht dit pad onbegaanbaar zijn, loop door en neem de verharde weg rechts (Soartendijk), daarna de eerste weg rechts (Elperweg) en dan links de onverharde weg op. Dit is het kerkenpad.

Een schouwpad is een verbreding naast een sloot, waarop schouw rust. Dit betekent dat die sloot elk najaar moet worden schoongemaakt door de eigenaren aan beide kanten van de sloot. Zij maaien de slootkanten, halen troep uit de sloot, diepen de bodem zo nodig uit en maken de duikers (grote buizen onder dijk of dam) schoon. Het waterschap controleert dat. Is de sloot niet schoon, dan volgt er een aanmaning om het binnen bepaalde tijd alsnog te regelen. Onderhoud gebeurt hier machinaal, vandaar dat dit pad zo breed is.

Vroeger was het beleid om water zo snel mogelijk af te voeren. Met de kimaatveranderingen is er juist aandacht voor het zo lang mogelijk vasthouden van water en het handhaven/verbeteren van de biodiversiteit. 

Ook in steden en dorpen worden inmiddels voor dat doel regenpijpen losgekoppeld van het riool, vergroening gestimuleerd en waterbuffers aangelegd voor tijden van wateroverlast en watertekort. 

Hier links stroomt het Grolloërdiep, onderdeel van het bekenstelsel van de Drentsche Aa. Het brongebied van de Drentsche Aa ligt in het hart van de staats boswachterij Grolloo-Schoonloo. 

De beek wordt gevoed met regenwater dat zich een weg van hoog naar laag zoekt en met kwelwater. Kwelwater is regenwater dat ergens anders is gevallen, maar via ondergrondse stromen op een andere plek aan de oppervlakte komt. Dat gebeurt bij Elp, en ook verder stroomafwaarts in het Drentsche Aa-gebied. 

Het unieke van de Drentsche Aa is dat de beek niet is gekanaliseerd, maar zich al sinds eeuwen kronkelend een weg baant. We spreken over de beek- en beekdalen, maar het water zelf wordt nergens  zo genoemd. Overal hebben we het over diep in plaats van beek. Afhankelijk van de plek waar je je binnen het Nationaal Park bevindt, heeft de beek een andere naam. Zo gaat het Grolloërdiep over in het Amerdiep, Deurzerdiep, enzovoorts. 

Er is ook geen sprake van één beek, maar een stelsel van beken, die uiteindelijk uitstromen in het Noord-Willemskanaal bij Groningen.  De Drentsche Aa is niet alleen belangrijk als bron voor schoon drinkwater, maar ook als waterbuffer. Op allerlei manieren wordt geprobeerd het water in het gebied vast te houden. Onlangs is men in delen begonnen met het ophogen van de bodem van de beek, zodat het water nog langzamer stroomt.

Tussen het kerkenpad en de staatsbossen kronkelt het Grolloërdiep richting Amen. Staatsbosbeheer werd in 1899 opgericht met als doel om op woeste gronden bossen te ontwikkelen voor productiedoeleinden en zandverstuivingen tegen te gaan. Ter bestrijding van de hoge werkloosheid kocht het rijk in 1931 de woeste gronden tussen Grolloo en Schoonloo. 

Mannen die uit heel Nederland kwamen, ontgonnen de heide en plantten er bomen voor bossen. Gelukkig bleven de vennen gespaard. De turf uit deze vennen was nodig voor de verwarming van de (slaap)barakken en het bereiden van de maaltijd voor de tewerkgestelden. Van de kleine keitjes die tevoorschijn kwamen werden paden gemaakt. 

Op dit moment beheert Staatsbosbeheer 273.000 hectare bos, natuur en landschap en 1900 bebouwde objecten waaronder bezoekerscentra en verblijfs- en dagrecreatie (bijvoorbeeld het Boomkroonpad en zwemplassen) en uitzichttorens zoals hier vlakbij bij Holmers-Halkensbroek. Vanaf een hoogte van 14 meter kun je zien hoe in dit gebied nieuwe natuur wordt ontwikkeld in de vorm van bos en moeras. Hiervoor zijn akkers en weiden afgegraven.

Langs het hele kerkenpad ligt een houtwal. Nu een prachtig landschapselement met ecologische betekenis door de grote verscheidenheid aan planten en dieren, maar dat was niet de reden waarom ze ooit zijn aangelegd. Met hun stekelige onderbegroeiing van bramen en meidoorn dienden ze als natuurlijk prikkeldraad. Het vee bleef binnen en de wilde dieren buiten. Ook gaf deze erfafscheiding bescherming tegen wind en opstuivend zand en bood het vee een schaduwplek. 

De bomen zorgden voor ‘geriefhout’. Hout voor gebruik op de boerderij, zoals het maken van stelen voor gereedschap, paaltjes of brandhout. Het land in de laaggelegen beekdalen, dat regelmatig onder water stond, was niet geschikt voor het verbouwen van gewassen. Akkerbouw vond plaats op de hoger gelegen essen. Deze kwamen zelfs nog wat hoger te liggen in de tijd dat de akkers bemest werden met in schapenmest doordrenkte heideplaggen.

Aan het eind van het kerkenpad, kom je via een klein stukje straatweg rechts bij een pad met wat heide langs een jong bos. Dit bos hoort bij de boerderij ernaast.Bij de aanleg is gebruik gemaakt van een rijkssubsidieregeling die als voorwaarde heeft dat het op agrarische grond geplante bos openbaar toegankelijk moet zijn. 

Aan het eind van dit heidepad volg je het graspaadje naar links, langs het weiland tot aan de Amerweg. Deze weg volg je een klein eindje naar rechts. Dan ga je links de dam over en rechts het fietspad op. Aan het eind van dit heidepad volg je het graspaadje naar links, langs het weiland tot aan de Amerweg. Deze weg volg je een klein eindje naar rechts. Dan ga je links de dam over en rechts het fietspad op. 

Bij het bosje verderop ga je links, het kleine paadje in en dat blijf je volgen tot aan het natuurgebied met de heide en de jeneverbessen.

Luister naar Misty het witte wief

Aan het heuvelachtige landschap hier kun je nog duidelijk zien dat dit gebied vroeger ook al heide was. 

De heideplaggen die voor de potstal nodig zijn, werden het liefst zo dicht mogelijk bij het dorp gestoken, want plaggen zijn loodzwaar. Waar de heide weg was, kwam geel zand tevoorschijn, dat bij wind ging stuiven en duinvorming veroorzaakte. 

De dorpen ondervonden veel last van het opwaaiende zand, dus werden de zandvlakten met zandduinen vaak ingeplant met grove dennen. Dat is hier in 1917 gebeurd. Maar nog steeds is het heuvelachtige landschap goed herkenbaar.

Jeneverbessen houden net als heide van schrale – arme – grond. Het is een beschermde heestersoort. Schapen die hier regelmatig grazen zorgen ervoor dat de heide en de jeneverbessen niet overwoekerd worden door berkenboompjes en grassen. Op het laagste gedeelte is een dobbe, de plek waar de schapen kunnen drinken.

De kinderen krijgen hier de laatste letter van hun opdracht.

Nu nog even samen het woord puzzelen. De kinderen kunnen - nadat ze het woord hebben ontcijferd - de antwoorden inleveren bij de Berenkuil-receptie.

Luister naar Misty het witte wief

Mevrouw Nina Mouton van Rossem uit Den Haag kocht in 1937 het huidige Berenkuilterrein. Zij liet waar nu het openluchttheater is, een houten villa bouwen en noemde dit De Berenkuil. Dit ter nagedachtenis aan haar eerste man, die in 1924 - na een huwelijk van 27 jaar - overleed en haar met verdriet en een berenverzameling achterliet. Daarna werd ze minder gelukkig in de liefde. Haar tweede huwelijk eindigde na zes jaar en haar derde na drieënhalve maand in een scheiding. Dat laatste flitshuwelijk is waarschijnlijk de reden dat Nina op 67-jarige leeftijd vanuit Den Haag naar Grolloo vertrok. Er volgde in 1939 ook nog een vierde huwelijk, met de heer Servatius uit Assen, waarmee ze later weer naar Den Haag verhuisde. De Berenkuil is sinds 1952 een vakantiecentrum. 

In 1984 is het houten woonhuis De Berenkuil afgebrand, alleen de stenen koepelkamer kon gered worden. Die staat nu nog op het podium van het openluchttheater. Meer weten over de geschiedenis van Grolloo? Kijk op www.oldgrol.nl

Voor meer info zie:  www.drentscheaa.nl   www.oldgrol.nl   www.dehondsrug.nl