Meetnet biodiversiteit Zaanstad

Resultaten 2022 - 2024

Inhoud

  • Inleiding
  • Aanpak
  • Aantal meetlocaties
  • Vacante en bezette meetlocaties
  • Aantal vrijwilligers
  • Resultaten per soortgroep
  • Aandachtspunten 2023
  • Aandachtspunten 2024
  • Aandachtspunten 2024
  • Biodiversiteit in de gemeente Zaanstad

Dit is een interactieve presentatie van de resultaten van het Meetnet biodiversiteit Zaanstad in 2022, 2023 en 2024. Dat betekent dat de kaarten binnen deze presentatie nader te raadplegen zijn, er kan ingezoomd worden op de kaart, het kaartbeeld kan worden verschoven en informatie (van de routes) kan opgeroepen worden.

Inleiding

Gemeente Zaanstad wil de biodiversiteit bevorderen. Om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de biodiversiteit is het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad opgezet. Voor het meetnet zijn soortgroepen uitgekozen die goed door vrijwilligers geïnventariseerd kunnen worden en er zijn paraplusoorten benoemd. De aanwezigheid van een paraplusoort zegt iets over het goed functioneren van het ecosysteem, en dus over de biodiversiteit. In 2022 vond een doorstart plaats en heeft Gemeente Zaanstad aan Natuurlijke Zaken gevraagd om vrijwilligers te werven en op te leiden. Het project loopt tot en met 2025. In deze presentatie worden de resultaten van de eerste drie jaar (2022-2024) gegeven. In 2025 wordt een eindrapportage gemaakt en worden de resultaten geinterpreteerd.

Projectteam

  • Dorien Hoogeboom (projectleider)
  • Kevin Raatjes (ecoloog)
  • Jurgen Rotteveel (ecoloog)
  • Ineke Wynia (ecoloog)
  • Klaas-Jan Koedijk (ecoloog)
  • Kim Bobeldijk (ecoloog)
  • De ecologen verzorgden lezingen en excursies en hielpen de vrijwilligers met de determinatie van soorten en het invoeren van waarnemingen in het veld. Tevens zijn per soortgroep Whatsappgroepen aangemaakt waarin vrijwilligers vragen kunnen stellen en onderling waarnemingen kunnen delen.

Aanpak 2024

  • Uitzetten van meetlocaties per soortgroep:
    • In 2022 122 meetlocaties
    • in 2023 123 meetlocaties
    • in 2024 126 meetlocaties
  • Woensdag 3 januari lezing over het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad bij de nieuwjaarsbijeenkomst van hengelsportvereniging HVZ. Hierbij is gesproken met coördinatoren van de jeugdafdeling om samen een monitoringactie te organiseren met de jeugd. Twee vrijwilligers hebben zich na lezing gemeld.
  • Dinsdag 19 maart Startavond voor vrijwilligers in de Bullekerk in Zaandam om resultaten 2023 te bespreken en het veldseizoen 2024 af te trappen
  • Excursies per soortgroep voor vrijwilligers door ecologen, waaronder:
    • Donderdag 11 april startexcursie rugstreeppad met vrijwilligers gehouden bij meetroute 5.
    • Vrijdag 26 april startexcursie rietvogels bij route 5. Hierbij waren 6 vrijwilligers aanwezig.
    • Dinsdag 28 mei startexcursie vissen bij meetroute 4. Hierbij waren er 4 vrijwilligers aanwezig waren. Veel leuke soorten zoals kleine modderkruiper en zeelt waargenomen.
    • Donderdag 12 september Zaklampexcursie vissen samen met Ravon bij meetroute 10. Helaas was het deze dag ontzettend slecht weer, en zijn er in de avond geen vrijwilligers op komen dagen. Met Ravon afgesproken om in 2025 de excursie te herhalen waarbij we meer mensen willen betrekken ook van buiten het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad.
  • Zondag 23 juni Biodiversiteitsdag Heemtuin Zaanstad. Een stand bemand. De dagvlinder en -libellenexcursie werd erg goed bezocht en heeft ook nieuwe vrijwilligers opgeleverd.
  • Nieuwsberichten via Social media Gemeente Zaanstad
  • Nauw contact via Whatsapp groepen
  • Controle van de in waarneming.nl ingevoerde waarnemingen
  • Export van waarnemingen uit de NDFF en waarneming.nl (zie resultaten)

Op 23 juni 2024 was er een Biodiversiteitsdag in de Heemtuin Zaanstad. Links: Tv bekendheid Arjan Postma, Rechts: Stand van het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad

Alle 126 meetlocaties 2024

aantal meetpunten per soortgroep in 2024

Meetnet Biodiversiteit Zaanstad, alle meetpunten en routes.

Bezette meetlocaties 2022-2024

Van de 108 meetlocaties zijn in 2022 25 locaties (23%) bezet door vrijwilligers Van de 123 meetlocaties zijn in 2023 87 locaties (71%) bezet door vrijwilligers. De toename van de meetlocaties in 2023 heeft met name te maken voorstellen voor extra flora meetpunten door de vrijwilligers. In 2024 is 67% van de meetlocaties geïnventariseerd. Dat niet alle meetpunten bezet zijn heeft vermoedelijk te maken met óf dat het een moeilijke soortgroep is (zoals vissen) of dat de punten of -routes op minder interessante locaties liggen of ver buiten de bebouwde kom.

Meetnet Biodiversiteit Zaanstad, bezette routes en meetpunten (klik op route of punt voor meer informatie)

Aantal vrijwilligers

  • 2022: 67 aanmeldingen, waarvan 42 voor een soortgroep aangemeld zijn
  • 2023: 98 aangemelde vrijwilligers, waarvan 73 actief bij een soortgroep zijn.
  • 2024: 130 aangemelde vrijwilligers, waarvan 104 actief bij een soortgroep zijn.

Let op: een vrijwilliger kan meerdere keren als waarnemer zijn meegeteld, als diegene zich voor meerdere soortgroepen heeft aangemeld

Aantal vrijwilligers per soortgroep

Resultaten 2022-2024

Ineke Wynia van Natuurlijke Zaken is samen met de vrijwilligers een florameetpunt aan het uitzetten (foto: Ton Kusters)

In onderstaande kaarten zijn per soortgroep bezette en vacante meetpunten gegeven. Een bezet meetpunt is door een of meerdere vrijwilligers gereserveerd om meerdere jaren achtereen te inventariseren. Tevens is per soortgroep in een tabel weergegeven welke soorten zijn waargenomen per route.

Voor het verzamelen van de inventarisatiegegevens is een export gemaakt uit de Nationale databank Flora en Fauna (NDFF). Hierbij zijn alle waarnemingen uit 2022-2024 binnen gemeente Zaanstad geëxporteerd. In de NDFF worden waarnemingen van verschillende organisaties verzameld waaronder waarnemingen vanuit Waarneming.nl. In het programma ArcgisPro zijn vervolgens alle waarnemingen binnen een buffer van 50 meter rondom een meetroute of meetlocatie geselecteerd en gekoppeld aan de betreffende meetroute of meetlocatie. In Excel is daarna een overzicht gemaakt van het aantal soorten en individuen dat is waargenomen per route. De waarnemingen komen niet alleen van de vrijwilligers die aan het meetnet gekoppeld zijn, maar kunnen ook extra waarnemingen betreffen.

LET OP: omdat in oktober 2024 een nieuwe export is gemaakt uit de NDFF (vanaf 2022) verschillen de gegevens voor 2022 en 2023 licht t.o.v. eerdere rapportages, dit komt doordat op een later moment nieuwe waarnemingen voor 2022 en 2023 in de NDFF zijn geüpload die in de vorige rapportages niet beschikbaar waren en nu bij de huidige export in oktober 2024 wel zijn gedownload vanuit de NDFF. In sommige gevallen zijn waarnemingen op een later tijdstip gevalideerd, zoals het heideblauwtje in 2022, of afgekeurd.

Rietvogels

Rietvogels worden gemonitord in de periode half april-half juli. Hierbij worden alle vogels ingevoerd zie zgn. ''Territorium indicerend gedrag'' vertonen, zoals zingende vogels of vogels die nestmateriaal of voedsel voor de jongen verplaatsen. De monitoring vindt plaats vanaf 1 uur vóór zonsopkomst en er worden drie bezoeken uitgevoerd.

Rietvogels - Bezette en vacante routes

Rietvogels excursie met vrijwilligers, april 2024

  • Alleen waarnemingen met territoriumindicerend gedrag (Alarmcode 2, baltsend/zingend. nest-incerend, territoriumgedrag en vastgesteld territorium) worden meegenomen in de resultaten.
  • 2022: Doorstart van het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad was na het broedseizoen. Er zijn 43 losse waarnemingen buiten het meetnet ingevoerd. Dit resulteerde in een lijst van 12 vogelsoorten
  • 2022: Er is, op basis van de losse waarnemingen, één paraplusoort waargenomen: rietzanger.
  • 2023: Alle meetpunten bezet en bezocht. Er zijn 29 waarnemingen gedaan van territoriumindicerende soorten (in de rapportage van 2023 ging het om 106 waarnemingen, daarvan zijn er dus bij de huidige export van de NDFF soorten zijn afgevallen).
  • 2023: Er is één paraplusoort met territoriumindicerend gedrag waargenomen: rietzanger.
  • 2024: Er zijn 8 vrijwilligers actief. Meetroute 6 was niet bezet. Vrijwilligers gaven aan dat deze route niet geschikt is, en stopten. Wij constateerden bij een veldbezoek dat de route wel geschikt is, maar beheert moet worden om het geschikt te houden. In 2025 gaan we hier weer een vrijwilliger voor zoeken. Route 1 is in nauw overleg met vrijwilligster verplaatst omdat andere vrijwilliger, die in bezit is van een bootje, is gestopt. Route 4: door de ontwikkeling van bomen is het biotoop voor rietvogels verslechterd en zijn rietvogels niet meer aangetroffen op de route. Aanbevolen wordt om de bomen en opslag te verwijderen om zodoende het biotoop voor rietvogels te herstellen. Omdat veel locaties ongeschikt zijn voor rietvogels neemt de motivatie onder de vrijwilligers wel af. Eventueel routes verplaatsen.

Voor meetroute 6 gaan we in 2025 weer een nieuwe vrijwilliger zoeken

Rietvogels: aantal waarnemingen per soort per meetroute. Alleen rietvogels zijn opgenomen die territoriumgedrag vertonen. Dikgedrukte soorten zijn paraplusoorten

Een foto van route 4, door de groei van de bomen is het biotoop voor rietvogels verslechterd en deze zijn niet meer aangetroffen. Voorgestelde beheermaatregelen: verwijderen van bomen en opslag.

Bunzing en wezel

Foto van de cameraval die wordt ingezet voor het meetnet biodiversiteit Zaanstad. Op de foto is het blikje met sardientjes zichtbaar die als lokstof fungeert voor kleine marters. Binnenin de struikrover zit een cameraval die foto's maakt als er beweging is voor de camera.

Om bunzing en wezel vast te stellen wordt gebruik gemaakt van een cameraval in een speciale opstelling. Dit is een opstelling waarbij een cameraval in een PCV buis de aanwezigheid van de soort vastlegt, in de opstelling wordt een blik sardientjes geplaatst waarmee de marters naar de cameraval gelokt worden, de camera maakt foto's zodra er beweging voor de lens wordt vastgesteld. De cameraval blijft vier tot zes weken staan en wordt steeds tussen de vrijwilligers uitgewisseld. Als de cameraval is opgehaald uit het veld worden de beelden geanalyseerd. In onderstaande tabel is de tijdsinspanning van 2024 en de planning voor 2025 opgenomen.

Tijdsinspanning marteronderzoek in 2024 en planning voor 2025. Hierin is weergegeven welke onderzoekslocaties in welke maand zijn gemonitord.

Zoogdieren - Aantal soorten per meetpunt. Alleen de meetpunten met waarnemingen zijn weergegeven.

Bunzing - Wezel Meetpunten

  • 2022: Twee meetpunten gedaan, 7 soorten zoogdieren gezien. Nog geen marters vastgesteld.
  • 2023: De eerste hermelijn en wezel/hermelijn is met een cameraval gezien!
  • 2023: Sommige meetpunten liggen op lastige locaties en zouden beter verplaatst kunnen worden, zoals een meetpunt op bouwterrein. Ook is één meetpunt niet mogelijk, vanwege de terreineigenaar, dit punt wordt verplaatst.
  • 2024: Er is een wezel vastgesteld op meetpunt 10, op deze locatie werd tevens de vleermuissoort laatvlieger met de cameraval vastgelegd! (zie foto's). Op meetlocatie 3 werd een hermelijn op de foto gezet. In 2024 een derde struikrover aangeschaft, waardoor jaarlijks alle meetpunten kunnen worden gedaan. Meetnet loopt goed, veel eigen initiatief van vrijwilligers. Aandachtspunt 2025 is om duidelijke afspraken te maken over het wel of niet invoeren van huiskatten, wij achten het zinnig het wel in te voeren.

In het jagersveld (meetpunt 10) werd deze wezel vastgelegd met de struikrover©. Op de foto is onder ander de rommelige demarcatielijn (overgang tussen bruine en witte vacht) duidelijk te zien, dit is een kenmerkend verschil met de hermelijn. Bij de hermelijn is deze demarcatielijn/overgang in de vacht gestroomlijnd.

Deze hermelijn werd in 2024 vastgelegd op meetlocatie 3.

Een onverwachte ''bijvangst'' was deze laatvlieger die de struikrover© in het Jagersveld (meetpunt 10) kwam bestuderen! Zover bekend is dit de eerste waarneming van een laatvlieger in een struikrover© en het is uniek gedrag dat vleermuizen zich op de grond begeven!

Een verzameling van andere soorten die vastgelegd zijn met de struikrover© binnen het meetnet Zaanstad in 2024.

Dagvlinders en wilde bijen

Dagvlinders en wilden bijen worden gemonitord langs meetroutes van 0,5 tot 1 km. Deze worden in vier ronden in de periode mei tot en met augustus gelopen. Er zijn vijftien van de 25 meetroutes onderzocht door vrijwilligers.

Dagvlinders en bijen - Bezette en vacante routes

Algemeen: - 2022: 2556 Waarnemingen van 34 soorten. De meest waargenomen dagvlindersoort is bont zandoogje. Op route 25 zijn de meeste soorten waargenomen. - 2023: Ruim 2500 waarnemingen van in totaal 40 soorten. De meest waargenomen soort is het icarusblauwtje. Wilde bijen vinden de vrijwilligers een moeilijke soortgroep. - 2024: Ruim 1800 waarnemingen van 31 soorten. De graslandvlinder bruin zandoogje is het meest waargenomen.

Dagvlinders: - 2022: Van de paraplusoorten voor dagvlinders zijn 8 paraplusoorten aangetroffen: Argusvlinder, bont zandoogje, bruin zandoogje, gehakkelde aurelia, icarusblauwtje, kleine vuurvlinder, landkaartje en zwartsprietdikkopje. Een zeer bijzondere waarneming betrof een heideblauwtje op route 23! Dit is een uitzonderlijke locatie voor deze soort. De waarneming is pas na afronding van de tussenrapportage uit 2023, gevalideerd door een admin van waarneming.nl. - 2023: Er zijn 13 paraplusoorten voor dagvlinders aangetroffen. Nieuwe paraplusoorten zijn: boomblauwtje, bruin blauwtje, citroenvlinder, hooibeestje en oranjetipje. - 2024: Op twee routes zijn argusvlinders waargenomen. In totaal zijn 9 paraplusoorten voor dagvlinders aangetroffen. De excursie op de Biodiversiteitsdag werd erg goed bezocht. Wilde bijen: - 2022: Van de paraplusoorten voor wilde bijen zijn 4 soorten aangetroffen: Akkerhommel, boomhommel, steenhommel en weidehommel. - 2023: Er zijn 10 paraplusoorten voor wilde bijen aangetroffen. Nieuwe soorten zijn: Aardhommel, gewone koekoekshommel, moshommel en tuinhommel. - 2024 Op route 14 zijn 15 moshommels waargenomen. In totaal zijn 8 paraplusoorten voor wilde bijen aangetroffen. De wilde bijen blijken echt een moeilijke groep. Voor 2025 overwegen om alleen op familienaam in te voeren of een andere methode te gebruiken, zoals led-emmers (zie verderop een uitwerking hiervan).

Moshommel op route 24 in 2024 (Foto Marieke Stam, vrijwilliger Meetnet Zaanstad)

Libellen

Libellen worden gemonitord langs meetroutes van 0,5 tot 1,5 km lang. Deze worden driemaal per jaar in de periode mei t/m half augustus gelopen.

Libellen- Bezette en vacante routes

  • 2022: Er zijn 448 waarnemingen van 16 verschillende libellensoorten waargenomen op de routes.
  • 2023: Er zijn 443 exemplaren van 18 soorten libellen waargenomen op de meetroutes.
  • 2024: Er zijn op verschillende routes vroege glazenmakers waargenomen. Deze soort was tot 1990 vrij zeldzaam en neemt de laatste jaren toe in aantal. Op twee routes is een vuurlibel waargenomen. Ook deze soort was tot redelijk recent (2000) zeldzaam in Nederland maar wordt de laatste jaren steeds algemener.
  • De paraplusoort glassnijder is in alle monitoringsjaren niet waargenomen.
  • 2024: In 2024 was meetroute 1 bij het Noordsterpark volledig gemaaid en het maaisel niet afgevoerd. Dat past niet in ecologisch maaibeheer met als doel het verhogen van de biodiversiteit. Voordeel was dat daardoor kon tot de waterkant worden gemonitord en zijn veel waarnemingen gedaan van onder andere het lantaarntje.

libellen: aantal waarnemingen per soort per meetroute.

Watersnuffel met goed waarneembare ''paddenstoel'' op 'S2' (met cirkel gemarkeerd) (Kevin Raatjes)

Flora

Flora wordt geïnventariseerd op vaste meetpunten, waarbij alle soorten inclusief de bedekking op het meetpunt, worden genoteerd. Maar liefst alle flora meetpunten zijn bezet door vrijwilligers. In 2023 zijn alle meetpunten samen met de vrijwilligers uitgezet.

Planten - Meetpunten

  • 2022: Met een excursie zijn twee meetpunten uitgezet. Hier zijn 16 algemene plantensoorten aangetroffen.
  • 2023: Alle 18 punten zijn uitgezet. Er is een grassenexcursie geweest. Deel van de vrijwilligers werkt met  Braun-Blanquet  bedekking (dat is een bepaalde inventarisatiemethode), een ander deel met geschatte aantallen. Er zijn in totaal 57 plantensoorten gevonden, waaronder 1 rietorchis. Dit is één van de paraplusoorten die is benoemd voor het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad.
  • 2024: dit jaar zijn van 14 meetpunten waarnemingen ingevoerd. Grote ratelaar is dit jaar voor het eerst waargenomen (meetpunt 12). Deze halfparasiet parasiteert op grassen, door een toename van grote ratelaar kan de bedekking van grassen afnemen en de kruidenrijkdom toenemen waardoor de biodiversiteit van de locatie kan toenemen. De rietorchis was in 2024 weer aanwezig op meetpunt 9. Het inventariseren loopt nog steeds goed, de groep is betrokken en vrijwilligers werken samen in groepjes. Mogelijk kan wel gekeken worden naar een andere methode (zoals Nectarindex) omdat de huidige methode van het bepalen van de bedekking van planten binnen een meetpunt soms lastig kan zijn.

Waargenomen flora en bedekking per meetpunt.

Aandachtspunten gesignaleerd 2024:

• Bij meetpunt 1 is een bladkorf geplaatst, buurtbewoners verzamelen hierin blad van eigen bomen en gemeentebomen. De bladkorf wordt geleegd als hij vol is. Dit draagt bij aan verschralingsbeheer, want het wordt afgevoerd voordat het blad begint te composteren.

• Bij meetpunt 7 zijn veel minder soorten aangetroffen; navragen bij vrijwilligers of daar een oorzaak voor is (de grassen zijn sowieso niet ingevoerd in 2024).

• Meetpunt 8 is dit jaar erg vroeg gemaaid.

• Mij meetpunt 12 is in 2024 een strook ingezaaid. De strook ligt precies in het plotje.

• Meetpunt 15, 16 en 17 niet gedaan dit jaar.

• Meetpunt 19 is komen te vervallen. Hier zijn in 2024 heesters ingeplant.

• Meetpunt 20 is na het maaien erg productief geworden. Gras is gaan domineren in dit perceel. Dit was in 2023 ook al opgevallen.

Foto's van enkele meetlocaties met van links naar rechts: meetpunten 8, 19 en 20

Ringslang

Het zoeken naar de ringslang gebeurt bij zonsopkomst. Dan kan de ringslang zonnend waargenomen worden. Voor het zoeken naar ringslangen hebben zicht in 2024 zeven vrijwilligers aangemeld. Vijf van de acht meetpunten zijn bezet.

Ringslang - Bezette en vacante routes

  • 2022: Op geen van de routes is een ringslang waargenomen, wel is eenmaal een jagende sperwer gezien.
  • 2023: Er zijn buiten het meetnet drie ringslangen waargenomen in de gemeente.
  • 2023: Er zijn twee broeihopen gemaakt. In oktober is een broeihoop-controle gedaan, waarbij de broeihopen onderzocht zijn op resten van ringslangeieren. Deze zijn niet aangetroffen. De broeihopen zijn daarna weer opnieuw opgebouwd.
  • 2024: Tijdens de ringslangexcursie werd gelijk een ringslang waargenomen. Dit was helaas niet binnen de gemeente, maar in het Wormer- en Jisperveld ten noorden van gemeente Zaanstad. Er zijn 7 aangemelde vrijwilligers, waarvan 4 actief, de meetroutes zijn echter niet ideaal en er vindt verstoring plaats van loslopende honden. Mogelijk dienen de meetroutes verplaatst te worden. Bij Meetpunt 1 in het noorden zijn in de omgeving waarnemingen van ringslang bekend. De verwachting is dat hij ook op meetpunt 1 gaat opduiken.

Aantal waarnemingen van ringslang. Alle waarnemingen zijn buiten de meetpunten gedaan

Ringslang waargenomen tijdens de excursie in het Wormer- en Jisperveld, ten noorden van gemeente Zaanstad (foto: Kevin Raatjes)

Rugstreeppad

Rugstreeppad wordt gemonitord op basis van kooractiviteit. Met de fiets wordt een meetroute van 1 tot 2,5 km afgelegd en wordt elke 250-500 meter twee minuten geluisterd naar roepende rugstreeppadden.

Rugstreeppad - Bezette en vacante routes

  • 2022: Enkele vrijwilligers hebben zich aangemeld om een rugstreeppadroute te volgen, uiteindelijk is er één actieve vrijwilliger overgebleven, er is nog geen rugstreeppad waargenomen. De waargenomen soorten betreffen losse waarnemingen uit de NDFF die niet zijn verzameld in het kader van het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad.
  • 2023: Op zes meetpunten zijn in totaal al 16 waarnemingen van rugstreeppad gedaan.
  • 2024: In totaal hebben 14 vrijwilligers zich aangemeld. Op donderdag 11 april tussen 20.30-22.00 is er een startexcursie met vrijwilligers gehouden bij meetroute 5. Er zijn 8 meetroutes bezet en 5 meetroutes vacant.  Op 5 routes zijn rugstreeppadden vastgesteld.

Amfibieën: aantal waarnemingen en aantal amfibieënsoorten per meetroute

Vissen

In 2024 hebben de inspanningen van de afgelopen jaren wat vruchten afgeworpen. Onze aanwezigheid op de beurs van de Hengelsportvereniging en het actief benaderen van personen via waarneming.nl, heeft in 2024 geleid tot 7 vrijwilligers voor deze wat lastige soortgroep. Een van hen wil zich graag inzetten voor het meetnet en wil alle nog vacante meetpunten monitoren. Ook is er een vrijwilliger die op een nieuwe locatie met kinderen, vissen wil inventariseren. Van de twaalf meetpunten zijn er zeven bezet.

Vrijwilligers in actie tijdens het inventariseren van vissen in 2024

Vissen - Bezette en vacante routes

  • 2022: De waarnemingen die op route 2 zijn gedaan, betreffen losse waarnemingen die niet in het kader van het Meetnet zijn gedaan.
  • 2023: Weinig actieve vrijwilligers. Alleen meetpunt 12 is bezocht in het kader van het meetnet. De overige waarnemingen betreffen losse waarnemingen in de NDFF. Er zijn nog geen paraplu soorten waargenomen.
  • 2024: We hebben op de nieuwjaarsbijeenkomst (3 januari 2024) van hengelsportvereniging HVZ een lezing gegeven over het meetnet. Dit leverde twee nieuwe vrijwilligers op. Samen met coördinatoren van de jeugdafdeling afgesproken om een monitoringactie te organiseren. In 2024 was hiervoor geen ruimte meer. Wordt vervolgd in 2025. Bij de startexcursie op dinsdag 28 mei, bij meetroute 4, waren vier vrijwilligers aanwezig. Veel leuke soorten, zoals kleine modderkruiper en zeelt, waargenomen. Samen met Ravon een zaklampexcursie georganiseerd op 12 september, bij meetroute 10. Helaas geen vrijwilligers, vermoedelijk vanwege slecht weer. Met Ravon afgesproken om in 2025 de excursie te herhalen. We willen dan meer mensen betrekken, ook van buiten het Meetnet. Evengoed een verslag gemaakt om alle vrijwilligers te motiveren voor het zaklampvissen. Aandachtspunt: In de watergang Meetroute 5 staat bijna geen water en moet hoognodig worden gebaggerd.

vissen: aantal soorten en individuen waargenomen op de meetroutes.

Vleermuizen

Vleermuizen worden geïnventariseerd door lopend, fietsend of met de auto een route af te leggen en tegelijkertijd vleermuisgeluiden vast te leggen met een zogenaamde ''batlogger''. Een batlogger neemt vleermuisgeluiden op en registreert ook de route en locaties waar de geluiden zijn opgenomen. Een groot deel van de vleermuisroutes is bezet er zijn acht vrijwilligers.

Vleermuizen - Bezette en vacante routes

Startmoment vleermuizen Hembrugterrein April 2023 (foto: Kevin Raatjes)

  • Eind 2022: er is een middag georganiseerd om het analyseren van de geluidsfragmenten op te frissen. De resultaten van de batlogger moeten nog uitgelezen worden. Per vrijwilliger wordt gekeken of ze dit kunnen/willen.
  • Eind 2022: Samenvoeging van de vleermuisvrijwilligers met het Meetnet Biodiversiteit Zaanstad. De vrijwilligers in deze groep waren al langere tijd zelfstandig bezig, maar horen nu officieel bij het Meetnet!
  • 2023: Jaar van de meervleermuis! Op verschillende plekken in Nederland en o.a. in Zaanstad wordt intensief onderzocht op de aanwezigheid van verblijfplaatsen van deze soort.
  • 25 april 2023: Start van telseizoen. Vleermuisexcursie op het Hembrugterrein (zie foto).
  • Augustus 2023: Helft van het seizoen zit erop. Iedereen heeft zijn/haar route voor het zomerseizoen uitgevoerd.
  • Oktober 2023: Alle rondes die dit jaar gemonitord gingen worden zijn uitgevoerd (rode lijnen bovenstaande kaart).
  • December 2023: Alle batlogger-gegevens zijn geanalyseerd door Natuurlijke Zaken (zie tabel)
  • 2024: in 2024 zijn nieuwe vrijwilligers gestart, er is een extra batlogger beschikbaar en het doorgeven van de batloggers en de onderlinge afstemming tussen vrijwilligers verloopt goed.
  • November 2024: de gegevens dienen nog nader geanalyseerd en worden later bijgevoegd in deze rapportage
  • 2025: in 2025 komt er een route vrij, hier een vrijwilliger voor vinden.

Vleermuizen: aantal waarnemingen per meetpunt. De data van 2024 is nog niet volledig geanalyseerd, en ontbreekt daarom nog in de tabel.

Aandachtspunten voor 2025

  • Sommige meetroutes zijn ongeschikt of worden niet ecologisch beheerd (volledig maaien zonder af te voeren), waardoor de motivatie bij vrijwilligers afneemt. Dat geldt voor enkele meetroutes van de rietvogels, libellen en een meetpunt vissen (sloot zou gebaggerd moeten worden). Meetpunten of - routes zo nodig aanpassen.
  • Vrijwilligers meer motiveren om waarnemingen tijdig in te voeren (dagvlinders, bunzing/wezel, vleermuizen)
  • Nieuwe broeihopen aanleggen voor ringslangen, bestaande broeihopen groter maken en proberen om vandalisme tegen te gaan.
  • Wilde bijen: overwegen om alleen op familienaam in te voeren of een andere methode te gebruiken om het veldwerk te vereenvoudigen. Deze groep blijkt namelijk erg moeilijk.
  • In 2025 extra aandacht schenken aan de vacante routes
  • Flora: eventueel andere methode gebruiken, zoals de nectarindex om vrijwilligers blijvend te motiveren.
  • Vissen: monitoringsactie met jeugd organiseren
  • Bunzing/wezel: duidelijk afspraken maken dat huiskatten wél moeten worden ingevoerd.
  • Een extra soortgroep die gemonitord zou kunnen worden zijn de nachtvlinders, de monitoring vindt plaats m.b.v. Led emmers. De vrijwilliger lokt nachtvlinders met de led-emmer en kan deze 's ochtends bekijken, op naam brengen en weer loslaten. De uitvoering van het veldwerk en het herkennen van soorten via herkenningssoftware is laagdrempelig en kan snel opgepakt worden door (nieuwe) vrijwilligers. Via een mailing peilen of er vrijwilligers zijn die hiervoor open staan.
  • In 2025 schrijven we een rapportage waarin we de verzamelde gegevens gaan interpreteren alsook adviezen om het meetnet te continueren.

Kaart met vacante route's

Biodiversiteit in Zaanstad

Op basis van de meetresultaten van 2022 t/m 2024 is nog geen uitspraak te doen over de stand van de biodiversiteit in de gemeente Zaanstad. Hiervoor zijn meerjarige meetresultaten nodig.

Foto's gemaakt door: Klaas van den Berg, Gijs Doeglas, Dorien Hoogeboom, Klaas-Jan Koedijk, Kevin Raatjes, Jurgen Rotteveel, Ton Kusters en Ineke Wynia

aantal meetpunten per soortgroep in 2024

Aantal vrijwilligers per soortgroep

Ineke Wynia van Natuurlijke Zaken is samen met de vrijwilligers een florameetpunt aan het uitzetten (foto: Ton Kusters)

Rietvogels excursie met vrijwilligers, april 2024

Voor meetroute 6 gaan we in 2025 weer een nieuwe vrijwilliger zoeken

Rietvogels: aantal waarnemingen per soort per meetroute. Alleen rietvogels zijn opgenomen die territoriumgedrag vertonen. Dikgedrukte soorten zijn paraplusoorten

Een foto van route 4, door de groei van de bomen is het biotoop voor rietvogels verslechterd en deze zijn niet meer aangetroffen. Voorgestelde beheermaatregelen: verwijderen van bomen en opslag.

Foto van de cameraval die wordt ingezet voor het meetnet biodiversiteit Zaanstad. Op de foto is het blikje met sardientjes zichtbaar die als lokstof fungeert voor kleine marters. Binnenin de struikrover zit een cameraval die foto's maakt als er beweging is voor de camera.

Tijdsinspanning marteronderzoek in 2024 en planning voor 2025. Hierin is weergegeven welke onderzoekslocaties in welke maand zijn gemonitord.

Zoogdieren - Aantal soorten per meetpunt. Alleen de meetpunten met waarnemingen zijn weergegeven.

Deze hermelijn werd in 2024 vastgelegd op meetlocatie 3.

Een onverwachte ''bijvangst'' was deze laatvlieger die de struikrover© in het Jagersveld (meetpunt 10) kwam bestuderen! Zover bekend is dit de eerste waarneming van een laatvlieger in een struikrover© en het is uniek gedrag dat vleermuizen zich op de grond begeven!

Moshommel op route 24 in 2024 (Foto Marieke Stam, vrijwilliger Meetnet Zaanstad)

libellen: aantal waarnemingen per soort per meetroute.

Watersnuffel met goed waarneembare ''paddenstoel'' op 'S2' (met cirkel gemarkeerd) (Kevin Raatjes)

Waargenomen flora en bedekking per meetpunt.

Aantal waarnemingen van ringslang. Alle waarnemingen zijn buiten de meetpunten gedaan

Ringslang waargenomen tijdens de excursie in het Wormer- en Jisperveld, ten noorden van gemeente Zaanstad (foto: Kevin Raatjes)

Amfibieën: aantal waarnemingen en aantal amfibieënsoorten per meetroute

vissen: aantal soorten en individuen waargenomen op de meetroutes.

Startmoment vleermuizen Hembrugterrein April 2023 (foto: Kevin Raatjes)

Vleermuizen: aantal waarnemingen per meetpunt. De data van 2024 is nog niet volledig geanalyseerd, en ontbreekt daarom nog in de tabel.