Valthermond fietsroute

• Volg de Valtherdijk. Na 1500 meter rechts het zandgat van de familie Venema. G
• Circa 500 meter verder vindt u een infobord van de Valtherveenbrug. H

Het is de rust en de ruimte van de Dreef  tot aan de Valtherdijk van Musselkanaal tot aan Valthe dat is waar ik naar luister en kijk.

Het is de rust en de ruimte de luchten nog schoon lange boeren plaatsen, kaarsrecht dat is de plaats waar ik woon.

Het is de rust en de ruimte waarvan ik zo geniet geniet van de korenvelden maar ook van de aardappels, mais en biet.

Het is de rust en de ruimte hier voel ik mij thuis kan genieten van het uitzicht maar ook van de oude sluis.

Het is de rust en de ruimte van voor tot achter in de Mond hier zien we de zon nog ondergaan aan´t Noorderdiep in Valthermond.

Hier is de rust en de ruimte van Noord naar Zuid en van Oost naar West hier hebben we geen files  mijn Valthermond.......ik woon hier best!

Jan H.Ottens

• Ruim 2 kilometer verder linksaf. U fietst nu op de weg genoemd Plaats 49. 

Voor dat de turfwinning in Valthermond begon was het hier een moerasachtig gebied (Oostermoerse venen)  Het was een gebied dat nauwelijks begaanbaar was. Alleen die het gebied kenden, kon zich hier verplaatsen. Er was slechts één weg ' de Valtherdijk´ die een verbinding vormde vanaf de Hondsrug (Valthe) naar Ter Apel. Echter een nog veel oudere weg was de 'Veenbrug´ deze weg van boomstammen in het moeras, lag er al voor onze jaartelling. Ook deze eeuwen oude weg 12 km,  liep van de Hondsrug richting Terwisch bij Ter Apel. Toen in 1853 Valthermond vanaf Musselkanaal aan snee (turfgraven) kwam, kwamen de veenarbeiders overal vandaan. Ze kwamen uit Duitsland, Friesland maar vooral uit het Groninger gebied. Zo komt het dan ook dat men in Valthermond, niet Drents maar Gronings spreekt. 

Het turfgraven werd hoofdzakelijk met de hand gedaan, en in het begin was het voornamelijk seizoenwerk. Nadat  begonnen was met de vervening van Valthermond, vestigden de eerste bewoners zich in de nabijheid van de Kavelingen (slaapstreek) . De veenarbeiders woonden hier in eenvoudige huisjes of in een plaggenhut. Plaggenhutten stonden vaak in veenontginningsgebieden. Later ging men ook tussen het Zuider en het Noorderdiep aan de Middenweg ofwel in de volksmond ook wel Middelweg genoemd wonen. Het waren kleine huisjes die daar stonden. Deze huisjes werden op battings gezet van ongeveer 50 tot 60 cm in het veen. Hier werd een muur omgebouwd van zo´n 1.15  hoogte. De huisjes werden gebouwd om in te slapen en te eten. Vooral de seizoenarbeider maakte hier gebruik van. Later woonden er ook gezinnen in. Och, het waren best leuke huisjes met een voorkamer, maar zonder zolder. In de schuur van het huisje was meestal de keuken. De kinderen sliepen in de bedstee. Valthermond kende ook plaggenhutten, maar daar woonden vaak mensen uit armoe, of dat men door omstandigheden niet anders kon. 

Valthermond is van oorsprong een veengebied, waar hele gezinnen in het veen werkten. Als mensen voor een vervener werkten of voor een veenbaas, dan woonde men hier ook vaak voor. In het begin was dit gratis, maar gaandeweg toen er betere huizen kwamen en ook onderhoud moest plaats vinden, moest men ook huur betalen.

Ook de mechanisatie in het veen stond niet stil. Vooral na de eerste wereldoorlog zo rond 1925 zag je steeds meer baggermachines in het veen, ook in Valthermond. De baggermachine maakt het veen tot bagger en werd door twee veenarbeider in een grote bak geschept van ongeveer 2x2 meter. In deze bak moest dan de turf drogen. Vele gezinnen verdienden hun brood in het veen. Wij kunnen het ons nauwelijks voorstellen hoe zwaar het deze mensen het hebben gehad. 

Waar eens het moeras was, is nu vruchtbare landbouwgrond. Hier vind je nog de rust en de ruimte! Hier zie je de zon nog opkomen en ondergaan. En ook al is er sinds de beginjaren vijftig van de vorige eeuw geen veen meer. Het nageslacht moet het doen met de verhalen die ooit zijn verteld door de veenarbeiders uit Valthermond. Jan H.Ottens

• Hier kunt u een extra lus maken van circa 8 km naar punt 5. Uitvinder.
• U vervolgd  dan de weg naar rechts, het fietspad zuiderdiep.
• Voor de kruising met het Zuiderdiep links af het fietspad op.
• Na ca. 650 meter staat links van het fietspad een infobord over de muziekboerderij Onder de Linden. (Boerderij in Jugendstil) I
• Na ca. 400 meter bij de Vrijheidslaan rechts een oorlogsmonument. 

De plaatsen werden hier in het verleden in Valthermond aangeduid met plaats en nummer. Zo kwam men aan 49 ^e  laan. De dammen hebben maar een paar jaar bestaan want toen werden de kanalen ook dicht gegooid. Gelukkig heeft men zich op tijd bedacht zodat bij de Mondenweg (voorheen Bakkersloane) op Zuiderdiep het kanaal en de bruggen zijn behouden. En ofschoon, het nu om vaste bruggen gaat en ze er allemaal hetzelfde uitzien, is het karakteristieke aangezicht wel behouden. Voordat U bij de Mondenweg bent aangekomen komt U de straat Doorsnee tegen. De doorsnede van Valthermond. Hier staat de Modderman aan het zuiderdiep. Het infopaneel vertelt U meer hierover.

Nadat de Mondenweg is gepasseerd ziet U talloze boerderijen en gevelwoningen. Op Zuiderdiep 506 liggen Stolpersteine ter nagedachtenis aan de Joodse Familie Lezer. Op 511 staat een sluiswachterswoning met aan de overkant de sluis. Een infobord geeft een inkijkje over het verleden van de sluis.

Aan het eind van het Zuiderdiep op 558 vind U Old Smuggler. De volledig nieuw gebouwde “Old Smuggler” is een ontmoetingsplek voor koffie met gebak of een drankje. (Voorheen Cáfe / winkel Többen)  Wanneer u van het zuiderdiep naar het Noorderdiep fiets komen de akkervarkens U bijna tegemoet. Hier vind u een biologisch varkenshouderij waar de varkens  zich wentelen en woelen in de modder. Zekers een kijkje waard ! Het Noorderdiep vervolgen en genieten van het weidse uitzicht en misschien ziet u de reeën in het veld.  Let op wanneer u de mondenweg oversteekt!! U komt nu via het Noorderdiep opnieuw de straat Doorsnee voorbij. Hier staat de verrekijker waarmee U in gedachten de Modderman in het veen ziet staan. 

U vervolgt het Noorderdiep tot aan plaats 49. Hier gaat U linksaf en vervolgd de veenbrugroute op het Zuiderdiep. 

• Fiets terug naar punt 4 via het Noorderdiep en rechtsaf de 49e laan op.
• Daarna rechtsaf het Zuiderdiep op.

In 1898 begon Adolf Timmer (1875 – 1959) en zijn vrouw Lutgertje Bosma (1878 – 1972) een smederij aan het Noorderdiep 444 op plaats 34 te Valthermond. In 1902 kochten zij het winkelpand aan het Zuiderdiep 348 plaats 41. Er werden ijzerwaren, fietsen, speelgoed en manufacturen verkocht. In 1910 werd er een nieuwe smederij bij het pand gebouwd.

De uitvinder Adolf Timmer was niet alleen smid, maar ook uitvinder. Zo vond Timmer de AT schop uit, wat staat voor Adolf Timmer. Timmer kreeg voor deze schop octrooi. De AT schop werd nog jaren na het overlijden van Timmer in Duitsland gemaakt. Op het blad van de schop stond AT.

Maar ook de baggersnijmachine vond Timmer uit. Hij kreeg voor deze uitvinding vele bekroningen. Het was een uitkomst voor de veenarbeiders. Ze hoefden het bagger niet meer te steken. Door de uitvinding werd het veen ( bagger) gesneden. Het was een mes op wielen.

• Fiets bij de Vrijheidslaan rechtaf naar het Aukje Wolfpark.
• Fiets de route terug om de route te hervatten. Rechtsaf het Zuiderdiep op.

Aukje Wolf werd geboren op 5 maart 1926 in Valthermond. Zij kwam uit een echte schildersfamilie. Een groot deel van haar leven werkte Aukje als verpleegster in het Wilhelminaziekenhuis in Assen. 

Op 9 juli 2004 overleed Aukje Wolf op 78 jarige leeftijd. Ze werd begraven op begraafplaats Oost in Valthermond, waar ook haar ouders zijn begraven. Aukje was enigst kind en bleef haar hele leven vrijgezel. Na het overlijden van Aukje Wolf, kwam de notaris met een testament. Daar stond in dat haar nalatenschap moest worden besteed aan speel en groenvoorzieningen in haar Valthermond. Meer dan 250 duizend euro liet zij na aan haar geboorte dorp. Na haar overlijden werd dan ook een stichting opgericht 'stichting Aukje Wolf '. Na veel wikken en wegen werd besloten om een parkje aan te leggen naar haar vernoemd. Een stukje land tegenover de plaatselijke aula aan de Vrijheidslaan van zo´n drie hectare, leek een geschikte plek. In november 2007 ging de eerste schop in de grond. Er moest heel wat grond verzet worden en de vrachtwagens reden af en aan. Op 19 maart 2008 vond de opening plaats van het Aukje Wolfpark. Een prachtig parkje met waterpartijen, wandelpaden en bruggetjes. Zelfs kwam er een bronzen beeld van Aukje, gemaakt door beeldhouwster Kiny Copinga. Bij de ingang van het park staat een ijzeren plaat 'Aukje Wolfpark' gemaakt door Jan van der Meij. In de plaat is een uitsnede van Lisdodde´s en Lelies.  Een park waar je in alle rust kunt wandelen, genieten van de natuur en uitzicht over de landerijen. Een park........zoals Aukje het bedoelde!

• Fietspad volgen tot plaats 84. (ca 2200 meter - zie bushokje 84e laan)

Toen het moerasgebied voor het toekomstige Valthermond ontwatert was, door middel van kanalen en wijken, kon het turfsteken beginnen. En daarmee kwam ook het scheepvaart opgang om de gestoken turf, na droging, te vervoeren. Het laden van turf op een schip werd meestal door vrouwen gedaan. Het stapelen van de turf aan de zijkanten van het schip was nogal precisiewerk. Turf werd gebruikt als brandstof voor huishoudelijk gebruik, maar ook door de industrie in heel Nederland. 

Omdat Valthermond in opbouw was, namen de schippers vaak bouwmaterialen mee op hun terugreis. Naarmate het veen werd afgegraven, kwam er steeds meer landbouwgrond voor in de plaats. Hierdoor kwam er ook een verschuiving in de lading van de schippers. Omdat het pas ontgonnen land nogal schraal was, zag je steeds meer schepen afgeladen met stratendrek ( compost) richting Valthermond varen. Het stratendrek kwam uit de grotere steden van het land. Later werd er ook kunstmest en andere materialen per schip vervoert. Maar vooral landbouwproducten zoals; aardappelen, bieten, graan en stro. Het was niet altijd even makkelijk voor de schipper om door Valthermond te varen. Valthermond kende vele bruggen ( badde ) die afgedraaid moesten worden. De wat oudere jeugd van Valthermond deed dit maar al te graag voor de schipper. Zo verdienden ze er een zakcentje bij. In de jaren vijftig van de vorige eeuw zag je steeds meer vrachtwagens die de handel van de schippers overnamen. Vooral landbouwproducten vonden zo sneller hun bestemming. Het scheepvaartverkeer in de Drentse monden had geen toekomst meer! In 1973 was het einde verhaal voor de scheepvaart in Valthermond. Het Noorderdiep werd helemaal gedempt en het Zuiderdiep voor de helft, tot aan de Doorsnee. Hoe kwam men ooit op het idee om de kanalen in dit veenkoloniale gebied te dempen. Valthermond kende ooit twee kanalen stelsels, maar door de demping van de kanalen, is Valthermond, Valthermond niet meer!

• Fietspad volgen tot plaats 84. (ca 2200 meter - zie bushokje 84e laan)
• Hier de straat oversteken en einde van de weg linksaf. Noorderdiep.
• Na ca. 300 meter rechts villaboerderij - gebouwd in 1937 naar ontwerp van architect Tiesing. 0

In de jaren vijftig van de vorige eeuw kwamen er vele straatventers langs de deuren in Valthermond. Ze venten met paard en wagen, op de fiets met een mand voorop of met een fietskar. Maar er werd ook met een auto of vrachtwagen gevent door het langgerekte Valthermond, zo´n elf kilometer. 

Tegenwoordig kopen we bijna alles in de supermarkt. Maar dat was vroeger wel even anders! In die tijd kwamen de melkboer, bakker, groenteboer, kruidenier, slager, petroleumboer, kolenboer, bloemenventers en scharensliep langs de deuren. Maar ook mensen die galanteriën verkochten, zoals in Valthermond 'Gienus met de madde'. Ook de voddenman en schillenboer kwamen in Valthermond. En op vrijdag kwam de getrouw visboer langs. Valthermond kende ook twee bekende ijscoventers Gerriet van Dijk (Gerriet vamie) van Dijk verkocht vamie ijs. En Roef Suk (Roef dubbeltje) Suk verkocht steekijs voor een dubbeltje. 

Maar ook de leed aanzegger kwam langs de deur dat er iemand overleden was. Eind jaren zestig kwam de SRV – wagen langs de deuren, ook in Valthermond. In deze omgeving rijden er nog steeds rijdende winkelwagens. Maar toch zien we steeds meer dat supermarkten hun eigen bezorgdienst hebben. Gemak dient de mens! De venters kwamen in Valthermond meestal achterom. Het gebeurde weleens dat de mensen niet thuis waren, als ze wat hadden besteld. Dat was geen enkele probleem! Meestal als de mensen even weg waren, zetten ze een bezem voor de deur, zodat de venter zijn bestelling binnen kon zetten. Venters langs de deuren. Het is nostalgie! Wat was het een bedrijvigheid in stad en land.

• Fietspad volgen tot plaats 84. (ca 2200 meter - zie bushokje 84e laan)
• Hier de straat oversteken en einde van de weg linksaf. Noorderdiep.
• Na ca. 300 meter rechts villaboerderij - gebouwd in 1937 naar ontwerp van architect Tiesing. K

Valthermond kende ooit 6 scholen 7 kerken en nog veelmeer cafés. In één van de cafés was een ook een limonadefabriek gevestigd. Niesko Pras ( 1884-1952) nam in 1911 café Veenlust op plaats 77 aan het Zuiderdiep K342 nu 150 (de Zonnebloem) te Valthermond over van Albert Zijlma. In het café van Pras konden de scheepsjagers ook overnachten. Pras was niet alleen caféhouder, maar produceerde ook limonade gazeuse. Pras verkocht de limonade in een kogelflesje. Na de bereiding van het limonade werd als laatst koolzuur toe gevoegd. Door de druk van het koolzuur werd de glazenkogeltje tegen de hals van het flesje gedrukt, waardoor de inhoud middels een rubberen ringetje luchtdicht werd afgesloten. Om uit het kogelflesje te drinken of schenken moest men de kogel met een stokje naar beneden drukken. Het stokje werd meegeleverd bij de aankoop van een flesje limonade. De kogelflesje werden gemaakt bij glasblazerij Bakker in Nieuw Buinen. Later kwamen de beugelflesjes in opmars, en was dit het einde van het kogelflesje.

• Na ca. 100 meter bent u bij het Vervenershuis.
• Koffiestop tijdens opening op zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur.

Valthermond kende in de tijd van de vervening een aantal verveners die er ook een kruidenierswinkeltje bij hadden. De vrouw van de veenbaas dreef meestal het winkeltje. Freek Kamst en zijn vrouw Henderika Beekman, hadden ook zo´n combinatie aan het Zuiderdiep K 435 te Valthermond.  De familie Kamst verkochten ook clandestien alcohol (jenever) meestal was dit zelf gestookt en stond niet voor het oog. Bij Kamst was dit verstopt in een kast in de keuken. De verkoop van het jenever werd daarom ook wel 'stille knip' genoemd. Door de verkoop van de jenever, kwam het geld rechtstreeks in de portemonnee (knip) van de veenbaas. Er werd dus geen accijns over betaald. De arbeiders die voor Kamst werkten, kregen op zaterdagmiddag hun loon in een zakje (puutje) Dit gebeurde in het kantoortje naast het winkeltje. Bij deze uitbetaling werd ook een stevige borrel gedronken door de veenarbeiders. Die uiteraard wel betaalt moest worden!

Door de week hadden de vrouwen van de veenarbeiders hun boodschappen uit het kruidenierswinkeltje gehaald. Vaak was het zo in die tijd, dat de gehaalde boodschappen niet direct betaald werden. Schrijf het maar even op, mijn man betaald zaterdagmiddag wel. De veenarbeiders waren in die tijd verplicht om hun boodschappen bij de veenbaas te kopen waar ze voor werkten (verplichte winkelnering) Werd dit niet gedaan? Dan konden ze een andere baas zoeken.

• 300 meter verder aan de rechterkant van de weg vindt u de plek en het infobord over het schip waar 8 slachtoffers tijdens de veenbrand in 1917 in omkwamen. M

Het in 1916 gebouwde Vervenershuis in Valthermond is een van de weinige panden die tijdens de grote veenbrand van 1917 gespaard is gebleven. In 2005 is het een rijksmonument geworden. Nadat het pand door Het Drentse Landschap is aangekocht, is het tussen 2009-2011 volledig gerestaureerd. Een groot deel van het voorhuis bleek nog veel oorspronkelijke elementen te bevatten, waardoor het huis in bijna oorspronkelijke staat is teruggebracht.

Winkel en museum Het voorhuis is ingericht als museum met winkeltje en wordt beheerd door een enthousiaste groep vrijwilligers. In dit  museum  worden onder andere spulletjes tentoongesteld van de oorspronkelijke bewoners van het Vervenershuis. Het museum is geopend op de zaterdagen van 1 maart t/m 1 december, van 13.00 tot 17.00 uur.  https://vervenershuis.nl